Inleiding

In Amerikaanse advocatenseries zie je het vaak: een spannen­ de zaak, principiële meningsverschillen en voortvarende onderhandelingen, die vaak eindigen met een ferm uitgesproken ‘See you in court.’, of in goed Nederlands: ‘Ik sleep je voor de rechter.’ In de volgende scene staan partijen daadwerkelijk voor de rechter. De standpunten worden in minder dan een kwartier uitgewisseld en binnen een uur weet de kijker wie er wint. Zoals dat hoort krijgt degene die gelijk heeft meestal ook gelijk. Het recht moet nu eenmaal zegevieren.

Helaas is de Nederlandse letselschadepraktijk niet zo simpel als hiervoor geschetst. Procederen in letselschadezaken kost meestal veel tijd en geld en het is niet zonder (financiële) risico’s. In het hierna volgende zal ik in grote lijnen schetsen at de meeste gebruikelijke procedure in letselschadezaken (de zogenaamde civiele bodemprocedure) inhoudt. Ook zal ik ingaan op de voorlopige voorziening (voorheen: het kort geding). Tenslotte zal ik iets zeggen over de kosten en over de vraag hoe die kosten en risico’s beperkt kunnen worden.

De (civiele) bodemprocedure

De meeste letselschadezaken worden uiteindelijk in onderling overleg opgelost. In een relatief beperkt, maar de laatste jaren in rap tempo toenemend aantal gevallen wordt geprocedeerd, omdat de meningsverschillen zodanig groot en principieel zijn, dat deze niet te overbruggen zijn. De meningsverschillen kunnen over van alles en nog wat gaan, bijvoorbeeld over de vraag of het letsel wel of niet door het ongeval veroorzaakt is, de vraag hoe lang de schade doorgerekend moet worden en de vraag of het slachtoffer al dan niet arbeidsongeschikt is, enz.

De gewone civiele procedure verloopt in eerste instantie schriftelijk. De procedure wordt opgestart met een zogenaamde dagvaarding. Dit is een door de advocaat van het slachtoffer op te stellen schriftelijk stuk, waarin men aan de rechter uitlegt wat er gebeurd is (ongeval, medische gevolgen, maatschappelijke en financiële gevolgen, inkomenspositie voor en na ongeval, ingeschakelde hulp, gemaakte kosten, omvang van de schade etc.). Alle stellingen moeten zo veel mogelijk met bewijzen onderbouwd worden, want volgens de wet moet degene die eist (het slachtoffer dus) in principe zijn stellingen bewijzen. Men moet in de dagvaarding ook ingaan op de verweren van de wederpartij en de redenen waarom men die verweren onjuist vindt. De aangesproken wederpartij mag op de dagvaarding reageren met een zogenaamde schriftelijke conclusie van antwoord. Daarin moet de wederpartij alle verweren gemotiveerd noemen en aangeven wat hij vindt van de stellingen van het slachtoffer. Soms mogen het slachtoffer en de verzekeraar na de dagvaarding en de conclusie van antwoord nog schriftelijke akten nemen (processtukken waarop op eventuele nieuwe punten kort wordt ingegaan).

Meestal (overigens niet altijd) zal de rechter meteen na de conclusie van antwoord een comparitie van partijen bevelen. Dat is een bijeenkomst bij de rechter, waarbij alle procespartijen en hun advocaten aanwezig zijn en waar in de rechter met partijen zelf (dus ook met het slachtoffer persoonlijk) praat en aldus vaak bruikbare extra informatie krijgt. De rechter probeert meestal om partijen alsnog tot een regeling te bewegen en hij zal daarbij vaak zijn eerste voorlopige mening geven, zeker als hij denkt dat dat helpt om partijen een zetje in de goede richting te geven. Komt het niet tot een regeling tijdens de zitting, dan worden tijdens de comparitie verdere procesafspraken gemaakt. Soms vindt de rechter de zaak duidelijk genoeg om meteen na de comparitie vonnis te wijzen. Dat gebeurt enkele weken na de comparitie. Soms meent de rechter dat de ene of de andere partij meer gegevens moet over leggen of dat getuigen gehoord moeten worden of dat deskundigen moeten worden ingeschakeld. In dat geval worden ter plaatse nadere afspraken gemaakt over het overleggen van nadere gegevens en/of het getuigenverhoor en/of het deskundigenrapport. Daarbij worden in het algemeen duidelijke termijnen afgesproken.

Als de rechter besluit om geen comparitie te bevelen, krijgen partijen de gelegenheid om op elkaar stellingen schriftelijk te reageren door middel van een conclusie van repliek (slachtoffer) en een conclusie van dupliek (aansprakelijke partij). In principiële gevallen wordt wel eens pleidooi gevraagd, maar dat komt niet vaak voor.

Wanneer de benodigde stappen doorlopen zijn, kan de rechter vonnis wijzen. Dat kan zijn een eindvonnis, waarin de vorderingen van het slachtoffer helemaal of deels toegewezen worden dan wel waarin deze afgewezen worden. Het is ook mogelijk dat een tussenvonnis gewezen wordt, waarin een bewijsopdracht gegeven wordt of waarin een deskundige benoemd wordt. Tegen eindvonnissen kan hoger beroep ingesteld warden (binnen 3 maanden na het vonnis) en dan begint het circus weer van voren af aan.

U zult wellicht zelf al geconcludeerd hebben dat een bodem­ procedure wel erg veel tijd moet kosten. Dat klopt en dat is dan ook meteen een van de grootste nadelen van een dergelijke procedure. Gelet op de uitsteltermijn van 6 tot 12 weken voor iedere conclusie of akte en gelet op de grote drukte bij vrijwel alle rechtbanken, moet rekening gehouden warden met een minimaal tijdsbeslag van 1/2 tot 1 jaar voor­ dat partijen enige duidelijkheid hebben. Dat kan oplopen tot vele jaren, zeker als er hoger beroep of (in uiterste instantie) zelfs cassatie wordt ingesteld.

Alternatieve procedures en het kort geding (voorlopige voorziening)

Ik kaartte hiervoor al aan dat een civiele bodemprocedure veeltijd in beslag neemt. Slachtoffers hebben die tijd vaak niet, althans zij kunnen het vaak financieel niet overbruggen. Zeker als er sprake is van (veel) lagere inkomsten door het ongeval, van (hoge) uitgaven en van achterblijvende voorschotten op de schadevergoeding, bestaat vaak behoefte aan een (tussentijdse) mogelijkheid om een nader voorschot te kunnen afdwingen. Die mogelijkheid biedt de zogenaamde voorlopige voorziening, vroeger het kart geding geheten. Een voorlopige voorziening lijkt een beetje op de bodemprocedure, maar alles gaat in sneltreinvaart. Na het uitbrengen van de dagvaarding volgt meteen een mondelinge behandeling, maar er is geen plaats voor bijvoorbeeld het horen van getuigen of het benoemen van deskundigen.

De voorlopige voorziening is snel (meestal heeft men binnen enkele weken een uitspraak), maar is helaas geen volwaardig alternatief voor de civiele bodemprocedure. De voorzieningenrechter mag namelijk de vordering bij wijze van voorlopige voorziening alleen toewijzen indien de vordering een aantoonbaar spoedeisend karakter heeft en wanneer zo goed als zeker vaststaat dat die vordering in een eventuele bodemprocedure ook toegewezen zou warden. Dat laatste betekent dat de voorzieningenrechter alleen ‘voor de hand liggende’ en ‘simpele’ vorderingen zal toewijzen, waarin het verweer van de wederpartij overduidelijk geen hout snijdt.

Proceskosten en procesrisico’s

Procederen is niet risicoloos. Men kan de procedure verliezen en in de (soms aanzienlijke) proceskosten van de wederpartij veroordeeld warden. Ook als men de procedure wint loopt men het risico dat de kosten uiteindelijk niet tegen de baten opwegen.

Een veel voorkomend misverstand is dat men denkt dat de aansprakelijke partij, die mogelijk tot het moment van de procedure de kosten van de advocaat en andere deskundigen steeds betaald heeft, ook de kosten van de procedure moet betalen. Helaas is dat niet juist. Vanaf het moment waarop de procedure opgestart wordt, komen de kosten voor eigen rekening van het slachtoffer, ongeacht de aansprakelijkheid van de wederpartij.

Een ander veel voorkomend misverstand is, dat men denkt dat de verliezende partij alle. De procedure gemaakte kosten moet terugbetalen. Dat is niet zo. De proceskostenveroordeling wordt namelijk door de rechter vastgesteld aan de hand van een (forfaitaire) tabel, die gepubliceerd staat onder www.rechtspraak.nl onder de noemer ‘liquidatietarieven rechtbanken en haven’, In die tabel is aan iedere proceshandeling (bijvoorbeeld de dagvaarding, de comparitie) een bepaald aantal punten gekoppeld. leder punt heeft een bepaalde vaste waarde (variërend van € 331, – tot € 2.768, –). De waarde van ieder ‘procespunt’ is afhankelijk van de hoogte van de claim. Hoe ingewikkelder de procedure en hoger de vordering, hoe hoger de proceskostenveroordeling. De praktijk leert echter dat de proceskostenveroordeling bijna nooit kostendekkend is. De rest zal men dus uit eigen zak moeten betalen. Dat is vervelend, maar nog vervelender wordt het, wanneer niet de aansprakelijke partij, maar het slachtoffer de procedure verliest. Dan moet hij, naast de eigen kosten (kosten advocaat, het griffierecht van bijna 2% van de vordering, deurwaarderskosten, kosten van uittreksels e.d., kosten van deskundigen etc.), ook nog de proceskostenveroordeling gevallen aan de kant van de wederpartij betalen. Het financiële risico kan oplopen tot vele duizenden en soms zelfs tienduizenden euro’s.

De slachtoffers die procederen op basis van een toevoeging (kosteloze rechtsbijstand of te wel: met een pro deo advocaat) beperken hun risico’s weliswaar enigszins (zij hoeven bij verlies van de procedure alleen een eigen bijdrage en niet het gehele honorarium van de advocaat te betalen en zij komen in aanmerking voor een korting op het griffierecht), maar de toevoeging dekt niet alles. De bij verlies van de procedure aan de aansprakelijke wederpartij te betalen proceskostenveroordeling valt bijvoorbeeld niet onder de toevoeging en daar moet het slachtoffer dus zelf voor instaan! Een ander belangrijk aandachtspunt is, dat de toevoeging bijna altijd met terugwerkende kracht wordt ingetrokken, als men de procedure wint en een forse schadevergoeding toegekend krijgt. Men moet dan alsnog de kosten van de advocaat (met terugwerkende kracht) voor eigen rekening nemen en men kan slechts rekenen op een gedeeltelijke proceskosten veroordeling van de zijde van de wederpartij. Conclusie: een toevoeging is absoluut geen garantie voor (zo goed als kosteloos) procederen. Meer informatie over de toevoeging en de daarvoor gelden inkomens– en vermogensnormen vindt u terug op. www.rvr.org

Advocaten mogen nog geen no–cure–no–pay afspraken maken. Wel mogen zij resultaatsafhankelijke tariefafspraken. Echter, noch no–cure–no–pay afspraken, noch alternatieve tarieven nemen alle financiële risico’s voor het slachtoffer weg.

Tips en adviezen

Ik sluit deze bijdrage af met enkele algemene tips en adviezen, die misschien niet compleet zijn, maar wel bruikbaar:

oProcederen is kostbaar en niet zonder risico’s, dus geldt in het algemeen: “Bezint eer gij begint”;

oLaat u,voordat u aan een procedure begint goed en bij voorkeur schriftelijk inlichten over uw kansen en risico’s, inclusief uw financiële risico’s;

oDenk ook eens aan alternatieve mogelijkheden (verder onderhandelen, alternatieve procedures e.d.);

oMaak met uw advocaat voorafgaande aan de procedure goede en duidelijke (schriftelijke) afspraken over de in rekening te brengen kosten (uur– of dossiertarief, eventueel alternatief tarief bij winst of verlies van de procedure, nevenkosten zoals griffierecht etc.);

oDoe dit ook als u voor een toevoeging in aanmerking komt (met het oog op een mogelijke intrekking daarvan bij winst van de procedure);

oHoud rekening met het feit dat u de procedure ook wel eens kunt verliezen en in de proceskosten veroordeeld kunt worden (ook als er sprake is van een toevoeging);

oDenk eens aan het afsluiten van een rechtsbijstandverzekering;

oBereid de procedure en de afzonderlijke stappen in de procedure (samen met uw advocaat) goed voor en zorg voor voldoende bewijsstukken;

oWeet dat het in het algemeen beter is om te wachten met een procedure (namelijk totdat uw schadebeeld compleet is en volledig in beeld gebracht kan worden) dan om ten behoeve van de voortvarendheid overhaaste stappen te nemen;

oProcedeer niet te snel, maar wees ook niet al te bang voor procedures (er worden in goed voorbereide procedures immers vaak betere resultaten behaald dan in onderhandelingen).

Mw. mr. M.C.J. Peters, letselschade– advocaat te Arnhem

Wat is een

Hersencontusie, hersenkneuzing