Aldus de titel van boekje van de hand van Theo Olaf, in zijn tijd een violist van graten faam. Heel humoristisch maar niettemin wortelend in zijn realiteit vertelt hij hoe het is op te treden voor het publiek. Stijf van de zenuwen en doodsbang dat het publiek dat merkt. En dan zijn er altijd onverwachte momenten. De gebroken snaar, iemand zet te laat in, in de zaal gebeurt iets. Theo Olaf, een wonderkind, heeft niettemin hard moeten studeren om een gevierd violist te warden. Studeren voor het onverwachte, het afwijkende kan echter niet.

Hier moest ik aan denken toen ik in gedachten terugging naar mijn eerste schreden op het pad van schaderegelaar. Het aansprakelijkheidsrecht had na tien jaar binnendienst nauwelijks geheimen meer voor me, de opbouw van een schadedossier, allemaal bekend. En daar sta je dan voor het eerst oog in oog met een concreet slachtoffer.

In die moeilijke begintijd was het meteen raak. De behandeling van een dossier op kantoor was niet echt vlekkeloos verlopen. Het slachtoffer had best wat te mopperen. Het slachtoffer gooide mij bovendien op een hoop.

Met de veroorzaker van het ongeval. Wat hij de veroorzaker en de behandelaars op kantoor toewenste, kreeg ik naar mijn hoofd geslingerd. Dat was best schrikken. Mijn mentor was gepokt en gemazeld in de schaderegeling. Hij had in de loop van de tijd een procedé ontwikkeld voor een dergelijke situatie. Hij ging niet in debat. Hij vouwde zijn papieren dicht, keek het slachtoffer doordringend aan en ging als volgt verder. 'Ik heb de schade niet veroorzaakt, ik zit hier op kosten van de verzekeraar die de schade moet vergoeden, ik wil naar beste weten en kunnen met u praten over uw schade, ik begrijp dat er veel verkeerd is gegaan maar ik streef naar een oplossing. Als het u oplucht dan stel ik voor dat u tien minuten de tijd neemt om uw gal te spugen over alles wat buiten mijn wil of invloed is gebeurd en dan gaan we verder met het doel waarvoor ik ben gekomen. Dit hielp.

In het schaderegelingtraject staan twee aspecten tegenover elkaar.

Het ene aspect is dat iemand van de ene op de andere seconde slachtoffer is geworden. Hij heeft daar niet voor gestudeerd, hij kon zich niet voorbereiden, in een keer stond hij daar met, verzin maar iets, een been in plaats van twee. Het slachtoffer komt terecht in een voor hem tot dan toe onbekende wereld. Hij krijgt te maken met de behandelende geneesheer, revalidatiearts, fysiotherapeut, controlerend geneesheer van de arbeidsongeschiktheidsverzekeraar (particulier of wettelijk), de huisarts, de schaderegelaar van de verzekeraar van de schuldige veroorzaker, eventueel de schaderegelaar van de rechtsbijstandverzekeraar en wie weet wat nog meer voor deskundigen. Dat is het andere aspect.

Van deskundigen mag worden verwacht dat zij naar eer en geweten hun werk doen. Trefwoorden: professioneel en emotioneel. Niemand verwacht van een arts dat hij in snikken uitbarst als hij zijn patiënt moet zeggen dat hij hooguit nog een jaar te leven heeft. De relatie met deze patiënt kan zich echter zo ontwikkeld hebben dat de dokter tegen zijn tranen moet vechten. Een slecht nieuws gesprek voeren is erg lastig. Niemand is er blij mee, menigeen ziet er tegenop en stelt het uit. Op een gegeven moment moet het wel en dan kan het slechte nieuws er ineens uitknallen. Wel waar maar niet erg tactisch.

Ik had eens te maken met een vader wiens dochter zeer ernstig gewond raakte in het verkeer. Hoewel zeer ondeskundig op schaderegelinggebied wist hij haarfijn wat de verzekeraar allemaal moest betalen. Ik zei in mijn onschuld ‘u kunt deze zaak beter aan een advocaat voorleggen’, waarop hij uitbarstte: ‘zaak, zaak, mijnheer het gaat over mijn dochter’. Ik heb er veel van geleerd.

Van een deskundige mag worden verwacht dat hij een professionele denkhouding heeft. Een slachtoffer heeft bij wijze van spreken niet de tijd gehad een professioneel denkend slachtoffer te worden. Bij alle begrip moet je soms wel eens keihard zijn. Ik kwam eens bij een eenvoudig man wiens 22–jarige zoon in het verkeer om het leven was gekomen. In het dossier lag een getypte brief van hem waarin fl. € 50.000,– smartengeld werd geëist wegens de dood van de zoon. Terstond bleek dat deze man die brief niet zelf had getypt. Om mijn vraag wie deze brief had geschreven was het antwoord ‘deze brief is niet geschreven maar gedrukt’. Ik zei hem dat smartengeld wegens de dood van een kind helemaal niet bestaat in ons land onder omstandigheden is dat nu anders maar toen nog lang niet en dat hij de brief schrijver op de achtergrond moest vragen met mij contact op te nemen. Na een paar weken kwam er weer een brief zogenaamd namens hem. ‘Contact is nergens voor nodig, de zaak is duidelijk, gaarne overmaken binnen veertien dagen’. Na een eenregelig briefje van kantoor werd er niets meer vernomen.

En daar sta je dan. Al het begin is moeilijk. Geleidelijk aan komt er eelt op de ziel. Toch, de ouders van een omgekomen kind bezoeken is heel moeilijk, vooral als je zelf een kind hebt in die leeftijd. Een schaderegelaar is ook maar een mens. Ik heb menigmaal een slachtoffer in de armen van een advocaat gedreven omdat het gewoon emotioneel te belastend was rechtstreeks met hem te praten. Wat dit betreft is de situatie nu heel anders.

In mijn begintijd, de jaren zestig, kwam het nauwelijks voor dat een slachtoffer werd bijgestaan door een belangenbehartiger. Heden ten dage is een slachtoffer zonder belangenbehartiger een uitzondering. Dit heeft een achtergrond. Het is heel lang in Nederland zo geweest dat enkel in een gerechtelijke procedure de advocaat een vergoeding toegewezen kreeg door de rechter gebaseerd op een puntenstelsel met een doorgaans te lage uitkomst. Schikte hij de zaak met de verzekeraar buiten de rechter om, in der minne heet dat, dan was er geen formele regeling. Het slachtoffer moest zijn advocaat zelf betalen (lees: ontving eigenlijk minder dan hem toekwam). Ongeveer vijftien jaar geleden moest de rechter oordelen in een zaak waarin een verzekeraar weigerde de kosten van de belangenbehartiger te betalen. Deze had de schade in der minne geregeld met de verzekeraar van de aansprakelijke veroorzaker. Het slachtoffer vond het onredelijk dat hij die kosten niet vergoed kreeg want het ging om een ingewikkelde materie, letsel, en daar moet je verstand van hebben. Dat had hij niet dus moest hij noodgedwongen een deskundige in de arm nemen. De rechter bleek gevoelig voor dat argument, wees het bedrag toe en sindsdien behoren de kosten van — u leest het goed — buitengerechtelijke rechtsbijstand tot de schade die het slachtoffer lijdt.

Sindsdien is er een heuse bedrijfstak ontstaan, de verhaalsindustrie. Uiteraard deed deze uitspraak van de rechter het nodige stof opwaaien. Toen die eenmaal bezonken was kwamen er normen. Men spreekt over de dubbele redelijkheid. Het eerste deel is dat het redelijk moet zijn dat iemand een belangenbehartiger in de arm nam. Bij letsel wordt dat al gauw redelijk gevonden, hoewel: als de hond van de buren een stuk van je broek meeneemt en een klein wondje veroorzaakt is het niet redelijk naar een belangenbehartiger te hollen die € 120,– per uur vraagt. De andere helft van de dubbele redelijkheid slaat op de hoogte van de declaratie. Met dubbel krijt schrijven is uit den Boze en er moet een redelijke verhouding zijn tussen het schadebedrag en de hoogte van de declaratie. In de praktijk wordt aangehouden dat de kosten van de belangenbehartiger niet meer dan 15% van het schadebedrag mogen uitmaken. Er zijn wel uitzonderingen. Heel apart is de volgende situatie. Iemand raakt betrokken bij een ongeval. Hij krijgt klachten waarvan de vraag mag rijzen of die iets met het ongeval hebben te maken. Kan wel, kan ook niet. Dit moet worden onderzocht. Dat kost geld. Is uiteindelijk de uitkomst dat de klachten niet door het ongeval zijn veroorzaakt dan moeten die kosten toch worden vergoed. (Voor insiders: HR 11–07-2003) Ten slotte iets aparts. Als gezegd bestaat er een verhaalsindustrie in ons land. Het is een klein wereldje waarin iedereen aan weerszijde van de streep elkaar wel kent. Er ontstaat makkelijk een camaraderie, een Old boys network. Dat ontstaat gewoon en houdt beslist niet in dat een slachtoffer er slechter van wordt, integendeel! Onderhandelaars van vakbonden en werkgevers slaan elkaar ook niet de hersens in. Er ontstaat begrip voor de positie waarin de ander verkeert en dat is niet verkeerd. Toch is het oppassen geblazen. Een slachtoffer staat buiten dat wereldje. Hij ziet tot zijn verbijstering dat zijn belangenbehartiger en de vertegenwoordiger van de aansprakelijke verzekeraar samen bij hem binnenstappen, dat ze elkaar bij de voornaam noemen, zelfs andere zaken bespreken in zijn bijzijn, dat ze samen weggaan en op de stoep nog een tijd aan de praat zijn met elkaar. Zo hoort het niet zeg ik tot mijn vakgenoten via dit medium.

Kees Koonings

8 Column

Nog velen jaren!